Uit de media en cultuursector is een duidelijke call to action hoorbaar, maak een vertrouwenspersoon verplicht.
Maar liefst 1,2 miljoen mensen ervaart grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer in Nederland (bron: TNO en CBS). Sommige sectoren lijken hier meer last van te hebben dan anderen: zo zien en lezen we over tal van misstanden uit de media- en cultuursector.
De misstanden door het onveilige klimaat uit The Voice zijn misschien wel de bekendste, aan het licht gekomen door een uitgebreide reportage van BOOS in januari 2022. De meer recente voorbeelden uit de mediawereld is de controverse rondom talkshowhost Matthijs van Nieuwkerk van De Wereld Draait Door en de redactie van NOS Sport. In de cultuursector is de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK) meerdere malen in opspraak geraakt door docenten of een aan de KABK verbonden kunstenaar die zich schuldig maakten aan seksueel grensoverschrijdend gedrag – Julian Andeweg – die inmiddels veroordeeld is. En begin september 2023 is directeur Jarrod Francisco van theatherhuis Likeminds in Amsterdam op non-actief gesteld vanwege meerdere meldingen van grensoverschrijdend gedrag verspreid over een periode van dertien jaar. Een oude vriend van Francisco, Pierre Ballings, is de voorzitter van de RvT van Likeminds. Naast deze meldingen over grensoverschrijdend gedrag blijken de financiën van Likeminds eveneens niet te kloppen, terwijl dit volgens de Wet Normering Topinkomens (WNT) verplicht is.
Wordt een vertrouwenspersoon verplicht in media en cultuursector?
De roep om een externe vertrouwenspersoon in de media- en cultuursector om misstanden in de sector aan te pakken is steeds beter hoorbaar. Audiovisuele mediabedrijven hebben een mediapact ‘respectvol samenwerken’ gesloten: een convenant met een gedragscode en ook de afspraak dat de bij het convenant aangesloten mediapartijen een vertrouwenspersoon moeten aanstellen. Een van de andere eerste concrete maatregelen is de ontwikkeling van een e-learning die alle medewerkers van audiovisuele mediabedrijven moeten volgen. In januari 2024 moet deze beschikbaar zijn voor de medewerkers. Momenteel zijn NPO, RTL, Talpa, NCP, NEP The Netherlands en NCP ondertekenaars van het pact.
Ook in de cultuursector worden stappen ondernomen. Naar aanleiding van een uitgebreide reportage over het wanbeleid en de misstanden van cultuurinstelling Likeminds (ontvangt jaarlijks 1,4 miljoen euro subsidie) hebben raadsleden van de gemeente Amsterdam vragen gesteld aan cultuurwethouder Touria Meliani (Groen Links). Meliani is voornemens om in het volgende Kunstenplan van de gemeente een extra beoordelingscriterium op te nemen over sociale veiligheid. Cultuurinstellingen die een subsidie willen ontvangen van de gemeente moeten aantonen dat ze actief beleid voeren en protocollen hebben om de sociale veiligheid op de werkvloer te garanderen. Het nieuwe Kunstplan loopt van 2025-2028. Tot dan hebben de gesubsidieerde Amsterdamse culturele instellingen de tijd om beleid ten behoeve van sociale veiligheid te ontwikkelen en door te voeren.
The show must go on: Waarom zijn er zoveel misstanden in de media en cultuursector?
Al in juni 2021 heeft het ministerie van OCW een adviesaanvraag ingediend bij de Raad voor Cultuur om grensoverschrijdend gedrag te onderzoeken in de culturele en creatieve sector (ook media). Een jaar later publiceerde de Raad voor Cultuur het uitgebreide rapport ‘Over de grens’ met ook een aantal observaties waarom het risico groter is in de sector:
- Het is een sector met veel aanbod en beperkte afname mogelijkheden. Casting-directeuren, docenten aan kunstvakopleidingen, artistiek leiders of curatoren fungeren als ‘gatekeepers’ en kunnen de toegang tot het werkveld ontzeggen. Dit leidt tot machts‐
verhoudingen op de werkvloer waardoor sociale onveiligheid op de loer ligt. - Daarnaast wordt binnen de sector veelal gewerkt met flexcontracten en ZZP’ers. Dit zorgt voor baanonzekerheid en concurrentie. Ook dit kan leiden tot situaties waarbij
grenzen makkelijk worden overschreden. - Verder heersen nog altijd ‘romantische’ beeldvormingen over de kunstenaar, die moet lijden om tot grote kunst te komen. De sector wordt gekenmerkt door een prestatiecultuur,
hetgeen ertoe leidt dat kunstenaars de prestatielat steeds hoger leggen, voor zichzelf en anderen. - Gebrek aan inclusie wordt ook genoemd als groot probleem: cultuur & mediamakers uit minderheidsgroepen worden vaak buitengesloten en ervaren vormen van agressie en discriminatie.
- Binnen het kunstvakonderwijs spelen specifieke problemen. Studenten moeten zich kwetsbaar en open opstellen tijdens hun studie, waardoor professionele scheidslijnen vervagen. Docenten zijn niet altijd didactisch geschoold en komen rechtstreeks uit het veld. Ook dat kan voor sociaal onveilige situaties zorgen.
- Als het gaat om ongewenst gedrag te herkennen, erkennen en bespreekbaar maken ziet de Raad voor Cultuur dat er sprake is van een zwijgcultuur. Ook zijn er weinig regels en richtlijnen in de creatieve en culturele ‘vrije’ sector, waardoor ook weinig mensen de weg kennen naar de beleidsrichtlijnen en protocollen als het gaat om ongewenste omgangsvormen.
Garantie op sociale veiligheid op de werkvloer in de media- en cultuursector met een vertrouwenspersoon
Het lijkt erop dat de gemeente Amsterdam en de audiovisuele mediabedrijven niet wachten op de nieuwe wetgeving die een vertrouwenspersoon verplicht in de media- en cultuursector en het heft alvast in eigen handen nemen. Misschien maar goed ook, gezien de kwetsbaarheden in deze sectoren. Het lijkt dan ook een kwestie van tijd voordat de rest van de grotere gemeentes volgen.
Met Trustlr voldoe je automatisch aan alle wetgeving rondom het verminderen van psychosociale arbeidsbelasting én de aankomende regels rondom het beschikbaar stellen van vertrouwenspersonen. Tegelijkertijd gaan we aan de slag om écht het verschil te maken voor jouw team.
- Zichtbaar en laagdrempelig
- Focus op preventie met preventietools
- Implementatieplan op maat
- Gratis spreekuur: Drempelverlagend, effectief én kostenbesparend.
- Onafhankelijke sparringpartner: Voor medewerkers, MT en interne vertrouwenspersoon
- Proactiviteit: actie bij ongewenst gedrag is belangrijk voor melder en organisatie
- Betaalbare oplossing: Wij willen toegankelijk zijn voor zowel medewerkers als organisaties.
Meer weten wat Trustrl kan betekenen? Bekijk dan ook de pagina vertrouwenspersoon media en cultuursector en plan een afspraak of download de brochure